ผักขี้เหล็ก จัดอยู่ในประเภทของพืชผักยืนต้นและเป็น สมุนไพรไทย ที่มีอยู่กันทั่วไปทุกภาคของประเทศไทย มีชื่อเรียกในท้องถิ่นที่แตกต่างกันออกไป เช่นจังหวัดราชบุรีเรียกขี้เหล็กแก่น จังหวัดลำปางเรียก ขี้เหล็กบ้าน หรือ ขี้เหล็กหลวง จังหวัดแม่ฮ่องสอนเรียก ผักจี้ลี้ ภาคกลางส่วนใหญ่จะเรียก ขี้เหล็กบ้านแต่บางจังหวัดในภาคกลางจะเรียก ขี้เหล็กเขียวและจังหวัดปัตตานีเรียก ยะหา หรือ ขี้เหล็กจิ่งหรี่ เป็นต้น
สรรพคุณของ ผักขี้เหล็ก อร่อยและยังเป็น สมุนไพร รักษาโรคได้
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นผัก ขี้เหล็ก เป็นไม้ยืนต้น และเป็น สมุนไพร มีขนาดเล็กถึงปานกลาง ผลัดใบได้ มีขนาดลำต้นสูงประมาณ 8-15 เมตร ลำต้นส่วนใหญ่มักคดงอ และเป็นปุ่มเปลือกสีเทาถึงสีน้ำตาลดำ ยอดอ่อนสีแดงเรื่อ ๆ ใบประกอบเป็นแบบขนนก เรียงสลับกัน และจะมีใบย่อย 5-12 คู่ ที่ปลายสุดของแขนงจะมีใบเดียว
ลักษณะของใบย่อยจะเป็นรูปขอบขนานส่วนด้านบนเกลี้ยง ดอกของผัก ขี้เหล็กจะเป็นช่อสีเหลืองอยู่ตามปลายกิ่ง ดอกจะบานจากโคนช่อไปจนถึงปลายช่อ กลีบเลี้ยงมี 3 ถึง 4 กลีบ กลีบดอกมี 5 กลีบ เกสรตัวผู้ 10 อัน ผลของต้นขี้เหล็กเป็นฝักมีลักษณะแบนยาว ส่วนมากมักมีสีคล้ำ ลักษณะของเมล็ดจะเป็นรูปไข่แบนยาวสีน้ำตาลอ่อนเรียงตามขวางส่วนใหญ่จะมีเมล็ดประมาณ 20 ถึง 30 เมล็ด ส่วนลักษณะของเนื้อไม้มักจะมีสีน้ำตาลแก่เกือบดำ ในส่วนของดอกและใบของต้นขี้เหล็กนั้นมักจะนิยมนำมาใช้ประกอบเป็นอาหารในหลายประเทศเช่น ไทย พม่า อินเดีย และมาเลเซีย เป็นต้น
ในตำราการแพทย์แผนไทยได้จัดอันดับให้ผัก ขี้เหล็ก ขึ้นทะเบียบเป็น ยสมุนไพรไทยและยังได้มีการบันทึกประโยชน์ของผัก ขี้เหล็ก ไว้ในหลาย ๆ ด้าน ยกตัวอย่าง เช่น ใช้แก้อาการท้องผูก ใช้แก้อาการนอนไม่หลับ ใช้ทำความสะอาดเส้นผมและยังทำให้เส้นผมชุ่มชื่นเป็นเงางาม มักใช้กำจัดรังแก กำจัดเหา และในเด็กที่คันหนังศีรษะหรือมีกลิ่นอับของเส้นผม ช่วยเจริญอาหาร บำรุงตับและบำรุงโลหิต เป็นต้น
กดติดตามเว็บไซต์ อาหารเพื่อสุขภาพ
บทความสุขภาพที่น่าสนใจ น้ำสมุนไพร เครื่องดื่มสุขภาพ
